کمر درد در دوران بارداری، مخصوصاً در مراحل اولیه‌ی آن بسیار رایج است. وزن شما زیاد می‌شود، مرکز ثقل بدنتان تغییر می‌کند و هورمون‌ها باعث شل شدن رباط‌ها و مفاصل لگن میشوند. این امر می‌تواند به مفاصل پایین کمر و لگن فشار وارد کند که باعث کمر درد خواهد شد.
با این حال اغلب می‌توان از کمر درد در دوران بارداری جلوگیری کرد یا آن را تسکین داد.
علت کمر درد در بارداری
کمر درد در بارداری معمولاً در قسمتی که لگن به ستون فقرات متصل می‌شود، یعنی در مفصل ساکروایلیاک رخ می‌دهد. دلایل زیادی باعث بروز این درد میشوند. در اینجا به برخی از رایجترین دلایل آن اشاره شده است:
اضافه شدن وزن در بارداری
معمولاً زنان در یک بارداری سالم 11 الی 15 کیلوگرم وزن اضافه میکنند. ستون فقرات باید این وزن را تحمل کند. این امر می‌تواند منجر به درد پایین کمر شود. وزن جنین در حال رشد و بزرگ شدن رحم نیز می‌تواند به عروق خونی و اعصاب لگن و کمر فشار وارد کند.
تغییر در فرم بدن
بارداری مرکز ثقل بدن را تغییر می‌دهد. در نتیجه ممکن است به تدریج، حتی بدون اینکه متوجه شوید، حالت بدن و نحوه‌ی حرکتتان را تغییر و تطبیق دهید. این امر می‌تواند منجر به کمر درد یا فشار و کشیدگی شود.
تغییرات هورمونی
در دوران بارداری بدنتان هورمونی به نام ریلکسین ترشح می‌کند که باعث می‌شود رباط‌های لگن شل شده و مفاصل آن نیز به منظور آماده شدن برای پروسه‌ی زایمان شل شوند. همین هورمون می‌تواند باعث شل شدن رباط‌های ستون فقرات نیز شود و کمر درد و بی‌ثباتی ایجاد کند.
فاصله گرفتن عضلات از هم
با بزرگ شدن رحم، دو صفحه‌ی موازی عضلات (عضلات راست شکمی یا رکتوس ابدومینوس)، که از دنده‌ها تا استخوان شرمگاهی کشیده شده‌اند، از وسط از هم جدا خواهند شد. این جدا شدن ممکن است باعث تشدید کمر درد شود.
استرس
استرس روحی می‌تواند باعث گرفتگی عضلات کمر شود که به صورت کمر درد یا اسپاسم احساس خواهد شد. ممکن است متوجه تشدید کمر درد خود در دوران پر استرس بارداری شوید.
انواع کمر درد در بارداری
معمولاً کمر درد در بارداری دو منشاء اصلی دارد. اولین آن‌ها درد لومبار (LP) بوده و دومین مورد درد کمربند لگنی (PGP) است.
درد پایین کمر یا درد لومبار
درد پایین کمر فقط منحصر به بارداری نیست، اگرچه یکی از رایجترین مشکلات در بارداری است. مرکز درد لومبار پایین کمر بوده و می‌تواند در کل بدن، از جمله پاها گسترش یابد.
بسیاری از افراد دچار درد پایین کمر شده‌اند و تنها زنان باردار دچار آن نمی‌شوند؛ اما افزایش وزن و فشار همراه با تغییرات عضلات بدن می‌تواند باعث ایجاد و تشدید درد لومبار در زنان باردار شود.
همچنین رحم بزرگ شده و هورمون ریلکسین نیز منشاء درد لومبار یا درد پایین کمر در زنان باردار شناخته میشوند. با رشد جنین رحم نیز بزرگ می‌شود که عضلات، رباط‌ها و استخوان‌های مجاور را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
این تغییرات عضلانی، عضلات کمر را تحت تأثیر قرار داده و منجر به جدا شدن عضلات خواهد شد که این امر نیز باعث کمر درد می‌شود.
درد کمر ناشی از درد لگن
درد لگنی رایجترین دلیل است. در زنان باردار 4 برابر بیشتر از درد لومبار (LP) رخ می‌دهد. منشاء درد لگنی تغییرات باسن و لگن در بارداری است.
درد کمر ناشی از درد لگن به صورت درد عمیق و شدید تعبیر می‌شود که از باسن به سمت بالا تا کمر و به سمت پایین تا کف پا، ران‌ها و ساق پا کشیده می‌شود. این درد می‌تواند ملایم تا شدید باشد و اکثر زنان برای کنترل درد کمر ناشی از لگن خود مجبورند که فعالیت فیزیکی خود را محدود کرده و زندگی روزمره خود را تغییر دهند.
علائم همراه با کمر درد لگنی
کمر درد لگنی می‌تواند باعث مشکل در راه رفتن و ایستادن شود. علائم دیگر عبارتند از:
- درد در زمان رابطه‌ی جنسی
- درد در زمان دراز کشیدن به پهلو
- صدای تق‌تق و جیرجیر در باسن
- درد در حالت گشاد گشاد راه رفتن
دلیل اصلی کمر درد لگنی کاملاً مشخص نیست، اما باور بر این است که دلیل آن افزایش وزن و فشار وارد بر کمربند لگنی در بارداری می‌باشد. همچنین گفته می‌شود که هورمون ریلکسین که باعث شل شدن رباط‌های لگن به منظور آمادگی برای زایمان خواهد شد، سایر رباط‌ها و عضلات دیگر را نیز شل خواهد کرد که می‌تواند منجر به درد شود.
درمان کمر درد در بارداری
راه‌های زیادی برای تسکین کمر درد در بارداری وجود دارند. استفاده از بریس، حالت بدنی مناسب و ورزش کردن، برخی از این راه‌ها هستند.
درمان با استفاده از بریس و کمربندهای بارداری
کمر درد و درد مفاصل در بارداری می‌تواند طاقت‌فرسا بوده و انجام فعالیت‌های روزمره را مختل کند. شکم بند طبی باعث می‌شود که درد تا حدودی تسکین یابد و کمک می‌کند تا فعال بمانید.
این شکم بندها، فشار ملایمی در قسمت اطراف شکم ایجاد خواهند کرد، در نتیجه وزن آن را در زمان راه رفتن یا دویدن احساس نخواهید کرد و باعث می‌شود راحت‌تر باشید.
می‌توان از آن‌ها همراه با حالت بدنی درست، تنفس عمیق و ورزش ملایم استفاده کرد تا کمر سالم بماند. حتماً توجه داشته باشید که به خوبی اندازه باشد و خیلی گشاد یا خیلی تنگ نباشد؛ در غیر اینصورت باعث آسیب بافت عضلانی خواهد شد.
استفاده از کمپرس سرد و گرم
استفاده از گرما و سرما برای کمر می‌تواند مفید باشد. در صورتی که پزشکتان اجازه می‌دهد، با قرار دادن کمپرس سرد (مانند یک کیسه یخ یا سبزیجات منجمد که در حوله پیچیده شده) چندین بار در روز و هربار به مدت 20 دقیقه روی محل درد شروع کنید. بعد از دو یا سه روز، از کمپرس گرم استفاده کنید، پد گرمایی یا بطری آب داغ روی محل درد قرار دهید. توجه داشته باشید در طول بارداری کمپرس گرم را روی شکمتان قرار ندهید.
نحوه قرارگیری درست بدن در شرایط مختلف
قوز کردن باعث وارد شدن فشار بر ستون فقرات می‌شود. بنابراین حالت مناسب بدن در زمان کار کردن، نشستن یا خوابیدن کمک کننده خواهد بود. برای مثال خوابیدن به پهلو و قرار دادن بالشی بین زانوها باعث برداشته شدن فشار از روی کمر خواهد شد. در زمان نشستن پشت میز، حوله‌ی لوله شده‌ای را پشت خود قرار دهید، پاهایتان را روی چندین کتاب یا چهارپایه قرار دهید و صاف بنشینید و شانه‌ها را به سمت عقب ببرید. در زمان ایستادن باسن را به جلو بکشید و شانه‌ها را به عقب ببرید. ممکن است بخواهید به خاطر بزرگی شکمتان تکیه دهید. استفاده از کمربند حمایتی طبی نیز می‌تواند مفید باشد.
تمریناتی که به درد کمر در بارداری کمک میکنند
این تمرین ورزشی ملایم کمک می‌کند تا عضلات شکم (ابدومینال) تقویت شود که باعث تسکین کمر درد در بارداری خواهد شد:
1.در حالت چهار دست و پا قرار بگیرید و زانوها همتراز با باسن، انگشتان به سمت بیرون کشیده و عضلات شکم بالا کشیده باشند تا کمر صاف باشد.
2.عضلات شکم را به داخل بکشید و کمر را به سمت بالا ببرید، سر و شکمتان به سمت پایین باشند، اجازه ندهید که آرنج‌هایتان قفل شوند و تنها تا جایی که میتوانید و اذیت نمی‌شوید کمرتان را حرکت دهید.
3.چندین ثانیه در این حالت بمانید و سپس به حالت قبل باز گردید؛ کمرتان را به سمت پایین نکشید و مثل حالت اول صاف نگه دارید.
4.این کار را به آرامی 10 بار تکرار کنید، عضلاتتان را ورزش دهید و کمرتان را با دقت حرکت دهید. (منبع)
نکاتی برای پیشگیری از کمر درد حین بارداری
اگرچه کمر درد در بارداری تا حدودی اجتناب ناپذیر است، اما میتوانید حرکات و تمریناتی انجام دهید تا درد را کنترل کنید. برای مثال از راه‌های زیر استفاده کنید:
- وقتی که می‌خواهید جسمی را از زمین بلند کنید زانوهایتان را خم کنید و کمرتان را صاف نگه دارید.
- از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
- در زمان چرخیدن، پاهایتان را حرکت دهید تا از پیچ‌خوردگی ستون فقرات جلوگیری شود.
- کفش تخت بپوشید تا وزنتان به طور یکسان توزیع شود.
- در زمان حمل کیسه‌های خرید وزن را در دو دست به طور مساوی تقسیم کنید.
- در زمان نشستن کمرتان را صاف نگه دارید و پشتی مناسبی داشته باشید، از بالشتک‌های بارداری استفاده کنید.
- استراحت کافی داشته باشید؛ مخصوصاً در اواخر دوران بارداری
- از ماساژ یا حمام گرم استفاده کنید.
- از تشک مناسب استفاده کنید، میتوانید یک تخته زیر یک تشک نرم قرار دهید تا در صورت نیاز محکم‌تر شود.
چه زمانی بر اثر کمر درد در بارداری به پزشک مراجعه کنیم؟
معمولاً کمر درد جزئی از دوران بارداری است. اما در برخی موارد می‌تواند نشانه‌ی مشکلی جدی، مانند زایمان زودرس یا عفونت مجرای ادرار باشد.
کمر دردی که همراه با تب، سوزش حین ادرار کردن یا خونریزی واژینال باشد، نباید نادیده گرفته شود. اگر چنین علائمی داشتید فوراً با پزشکتان تماس بگیرید.
سؤالات متداول
آیا کمر درد در بارداری عادی است؟
کمر درد یکی از رایجترین مشکلات دوران بارداری، مخصوصاً در ماههای آخر است. این درد معمولاً بعد از تولد نوزاد از بین میرود. اما در برخی از زنان این درد تا چندین ماه بعد از زایمان نیز ادامه دارد.
عضلات شکمی چه نقشی در کمر درد دارند؟
عضلات شکمی از ستون فقرات محافظت میکنند و نقش مهمی در سلامت کمر دارند. در طول بارداری این عضلات کش میآیند و ضعیف میشوند. این تغییرات باعث افزایش احتمال آسیب دیدن کمر حین ورزش میشوند.
چگونه می‌توان از گرما و سرما به صورت ایمن برای درمان کمر درد در بارداری استفاده کرد؟
میتوانید برای درد عضلات کمر از پد گرم یا بطری آب داغ استفاده کنید. پد گرمایی باید در پایین‌ترین دما تنظیم شود. حوله‌ای دور پد گرمایی یا بطری بپیچید تا نسوزید. کمپرس سرد هم می‌تواند به تسکین درد کمک کند. مدت محدودی از گرما یا سرما استفاده کنید.
آیا میتوانیم برای کمر درد در بارداری از مسکن استفاده کنیم؟
میتوانید در دوران بارداری برای تسکین کمر درد پاراستامول مصرف کنید، مگر اینکه پزشک یا متخصص زنان مصرف آن را منع کرده باشد. همیشه از دستور مصرف روی جعبه پیروی کنید.
آسپرین و داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) دیگر مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین) یا ناپروکسن (الیو) توصیه نمی‌شوند.
آیا شکم بند حاملگی برای جنین ایمن است؟
نگرانی اکثر زنان باردار برای استفاده از بریس در زمان حاملگی این است که آیا شکم بند برای جنین ایمن است یا خیر. خوشبختانه بریس‌ها برای استفاده در بارداری کاملاً ایمن هستند.
