عبارت جراحی شکم یک اصطلاح کلی و گسترده است که شامل انواع عملهای جراحی میشود که بر روی حفره شکم، دیواره شکم و همچنین اندامهای داخلی این ناحیه انجام میشود. منظور از عمل جراحی شکم میتواند عمل آپاندکتومی (جراحی برداشتن آپاندیس)، جراحی فتق و کوله سیستکتومی یا جراحی ابدومینوپلاستی (جراحی زیبایی شکم) باشد.
جراحی شکم یک عمل فیزیکی دشوار است که بهبودی سریع و کامل از این عمل جراحی به استراحت کافی و زیاد نیاز دارد. اما با آگاهی از موارد مورد انتظار بعد از جراحی شکم، میتوانید با برنامهریزی برای بروز این موارد آماده باشید و در سریعترین بازه زمانی به روال عادی زندگی خود برگردید. با اینکه علت جراحی شکم در هر فردی میتواند متفاوت باشد و صرف نظر از نوع جراحی که بر روی شکم انجام میشود، روند بهبودی بعد از جراحی میتواند در اکثریت موارد تقریباً یکسان باشد. به عبارت دیگر، دستورالعملهای مراقبتی که برای بعد از عمل جراحی اعمال میشوند، در مورد اکثریت این جراحیها صدق میکنند.
مراقبت از بخیهها و محل جراحی
بایدها و نبایدهای بعد از جراحی شامل موارد زیر میشوند:
- محل برش جراحی خود را همیشه تمیز و خشک نگه دارید. شستشوی پوست اطراف محل برش جراحی با آب ملایم و صابون مانعی ندارد.
- چنانچه پانسمانی بر روی زخم جراحی خود دارید، باید پانسمان را مرتباً طبق دستور پزشک تعویض کنید. چنانچه پانسمان زخم خیس یا کثیف شده باشد باید آنرا عوض کنید. در اکثریت موارد، میتوان بعد از گذشت ۴۸ ساعت پانسمان را برداشت.
- اگر درن (لوله لاستیکی برای خروج و تخلیه ترشحات زخم) دارید، روزانه میزان ترشحات خارج شده را یادداشت کنید. همچنین ممکن است لازم باشد که به طور روزانه، درن خود را تخلیه کرده و لولههای متصل شده را تمیز کنید. با پزشک خود در رابطه با اینکه آیا میتوانید درن خود را بشویید یا اینکه باید همیشه خشک بماند مشورت کنید.
- هرگز تا قبل از بهبودی کامل زخم و بسته شدن محل برش جراحی و تا قبل از برداشتن درن، وارد استخر یا وان آب گرم نشوید.
- حین عطسه و سرفه کردن، یک بالش را با دو دست و به طور محکم بر روی محل برش جراحی بغل بگیرید. به این اقدام اصطلاحاً آتل بندی گفته میشود که میتواند به محافظت از برش جراحی کمک کرده و درد و ناراحتی شکم را نیز کاهش دهد.
- از کندن یا خاراندن دلمههای زخم جراحی نیز خودداری کنید.
- بر روی زخم جراحی خود از روغن یا کرم استفاده نکنید. قبل از استفاده از هرگونه لوسیون بر روی زخم نیز ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.
استفاده از شکم بند طبی
همانطور که پیشتر نیز ذکر شد، استفاده از شکم بند طبی بعد از جراحی بسیار حائز اهمیت بوده و در اکثریت موارد استفاده از این وسیله بعد از جراحی شکم تجویز خواهد شد. طبق توصیههای متخصصین حوزه درمانی، شکم بندهای طبی به دلایل متعددی، نقش بسیار مهمی در روند بهبودی بعد از جراحی شکم ایفا میکنند. شکم بند طبی میتواند به تسهیل روند بهبودی و راحتی بیمار بعد از عمل جراحی شکم کمک کند. در ادامه دلایل اصلی استفاده از شکم بند طبی بعد از جراحی شکم آورده شدهاند.
استفاده از شکم بند طبی بعد از جراحی ابدومینوپلاستی (تامی تاک)
در مواردی که بیمار تحت جراحی ابدومینوپلاستی (تامی تاک) یا به عبارت دیگر جراحی زیبایی شکم قرار گرفته باشد، استفاده از شکم بند طبی میتواند موجب راحتی و آرامش بیمار شود. استفاده از شکم بند موجب ایجاد فشار یکنواخت بر روی شکم شده و از محل برش جراحی و همچنین اندامهای داخلی محافظت میکند. استفاده از شکم بند به گردش خون مناسب در ناحیه شکم کمک کرده و در نتیجه علاوه بر ثابت نگه داشتن ناحیه، روند بهبودی را تسریع و خطر بروز آسیب را نیز کاهش میدهد.
استفاده از شکم بند طبی بعد از عمل هیسترکتومی
استفاده از شکم بند در زنانی که تحت عمل هیسترکتومی (عمل جراحی برداشتن رحم) قرار گرفتهاند، موجب آرامش و راحتی آنها خواهد شد. با اینکه استفاده از شکم بند بعد از جراحی هیسترکتومی ضروری نیست، اما استفاده از آن به ثابت نگه داشتن ناحیه شکمی کمک کرده و از برش جراحی نیز در برابر آسیب محافظت میکند.
استفاده از شکم بند طبی بعد از جراحی فتق شکمی و دیسک کمر
چنانچه تحت جراحی فتق شکم یا دیسک کمر قرار گرفته باشید، استفاده از شکم بند به حفظ موقعیت صحیح نیم تنه بعد از برداشتن آتل یا بریس کمک خواهد کرد. علاوه بر این، استفاده از شکم بند از کمر شما محافظت کرده و احتمال فتق مجدد دیسک را نیز کاهش میدهد.
سایر جراحیهای شکم
برخی جراحیهای دیگر شکم نیز وجود دارند که در قسمت تحتانی شکم انجام میشوند و میتوانند موجب افتادگی یا کشیدگی شکم شوند. در اینصورت استفاده از شکم بند میتواند به ثابت و محکم نگه داشتن شکم کمک کرده و در نتیجه از هرگونه حرکت اضافی که میتواند باعث آسیب به بخیه یا بروز درد و ناراحتی شود، جلوگیری کند. علاوه بر این، انعطاف پذیری شکم بندها این امکان را به پزشک میدهد تا بخیه یا زخم محل جراحی را بهراحتی بررسی کند و مطمئن شود که روند بهبودی بهدرستی پیش میرود.
استفاده از شکم بند جراحی بعد از سزارین و زایمان طبیعی
در دوران بارداری، جنین فضای بزرگتری را در داخل بدن مادر اشغال میکند که این امر موجب شل شدن و کشیده شدن عضلات شکم مادر میشود. برای رشد جنین، اندامهای داخلی به کنارهها حرکت میکنند تا فضای کافی برای رشد جنین ایجاد شود. با ادامه روند بارداری، برخی از اندامهای داخلی بدن مادر کمی جابجا میشوند تا فضای کافی برای کودک وجود داشته باشد. از اینرو، تا روز زایمان، معده مادر به قلب او نزدیکتر خواهد شد. پس از زایمان، مدتی طول خواهد کشید تا این موارد به حالت طبیعی و اولیه خود بازگردند. بهطوریکه حتی برگشت اندامهای داخلی به محل اصلی مدتی طول کشیده و رحم نیز برای برگشتن به عقب به ۶ هفته زمان نیاز خواهد داشت. اینجاست که استفاده از شکم بند مزایای خود را نشان میدهد.
از اینرو، صرف نظر از اینکه این عمل زایمان طبیعی باشد یا سزارین، تمامی متخصصین پزشکی به مادران توصیه میکنند که به محض تولد کودک از شکم بند مخصوص استفاده کنند. استفاده از شکم بند به روند بهبودی پس از زایمان در مادران کمک میکند. استفاده از شکم بند پس از زایمان به فشرده سازی مناسب همراه با امکان انقباضات طبیعی رحم برای قرارگیری رحم در موقعیت مناسب و اولیه خود کمک میکند. همین امر در مورد سایر اندامهای داخلی که در دوره بارداری جابجا شده بودند نیز صدق میکند.
داروها
ممکن است بعد از جراحی شکم، برای شما داروی مسکن تجویز شود. هرگز زمان مصرف داروی خود را به تأخیر نیندازید تا درد شما تشدید نشود. تأخیر در مصرف دوزهای تجویزی ممکن است باعث شود تا دارو بهدرستی اثر نکند. چنانچه پزشک داروهایی را برای درمان یبوست و رفع سفتی مدفوع همراه با داروهای مخدر تجویز کند باید تمامی آنها را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید.
در مواردی برای کمک به درمان یا پیشگیری از عفونت نیز ممکن است داروی آنتی بیوتیک برای شما تجویز شود. در اینصورت حتی اگر احساس بهبودی نیز داشته باشید باز هم باید آنتی بیوتیکهای خود را مصرف کنید.
رژیم غذایی
دقیقاً طبق دستورالعمل پزشک خود عمل کرده و از رژیم غذایی ارائه شده توسط پزشک خود پیروی کنید. ممکن است لازم باشد که ابتدا از مایعات استفاده کنید و به مرور زمان غذاهای جامد را مجدداً به رژیم غذایی خود اضافه کنید. چنانچه یبوست داشته باشید ممکن است پزشک به شما توصیه کند تا فیبر بیشتری به رژیم غذایی خود اضافه کنید. همچنین ممکن است ملین یا انواع داروهایی برای رفع سفتی مدفوع نیز برای شما تجویز شوند که باید از آنها استفاده کنید. این قبیل داروها را میتوان بدون نسخه نیز خریداری کرد.
همچنین تا میتوانید باید مایعات بنوشید.
میزان فعالیت جسمانی
توصیههای زیر را دنبال کنید:
- به قدر کافی و به میزانی که نیاز دارید استراحت کنید.
- در مورد اینکه چه زمانی می توانید دوش بگیرید یا استحمام کنید با پزشک خود مشورت کنید.
- در صورتی که برای جابجایی به کمک نیاز دارید حتماً از یکی از اعضای خانواده خود کمک بگیرید.
- از اعضای خانواده یا دوستان خود بخواهید که به شما در انجام امورات روزمره کمک کنند.
- به مدت ۴ الی ۶ هفته از فعالیتهای سنگین مانند استفاده از ماشین چمن زنی یا جاروبرقی کشیدن بهدور باشید.
- به مدت ۴ تا ۶ هفته از حمل و برداشتن اجسام سنگین و اشیایی که بیش از ۵ کیلوگرم وزن دارند خودداری کنید.
- طبق صلاحدید پزشک و تا زمانی که او اجازه ندهد از رانندگی کردن بپرهیزید.
- تا میتوانید پیاده روی داشته باشید.
- تمرینات کنترل فشار حین سرفه و تنفس را انجام دهید. چنانچه استفاده از اسپیرومتری تشویقی برای رسیدن به اهداف تنفسی تجویز شده باشد، طبق دستور پزشک از آن استفاده کنید. استفاده از این ابزار بسیار مهم بوده و به جلوگیری از عفونت ریه کمک میکند.
- در مورد زمان بازگشت به محل کار نیز با پزشک خود مشورت کنید.
پیگیری درمان
شما یک یا چند جلسه ملاقات دیگر نیز با پزشک خود خواهید داشت. جلسات پیگیری درمان برای بررسی میزان بهبودی الزامی هستند. همچنین ممکن است در طول برخی از این ملاقاتها، بخیههای شما نیز برداشته شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت بروز هریک از موارد و علائم زیر فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:
- تب بالای ۳۸ درجه.
- درد قفسه سینه یا اختلال در تنفس.
- درد یا حساسیت به لمس در ساق پا.
- تشدید درد، قرمزی، تورم، خونریزی یا خروج ترشحات بدبو از محل برش جراحی.
- باز شدن بخیه محل برش جراحی.
- خروج ترشحات مشکوک از زخم.
- درد یا سفتی در شکم که به مرور تشدید شده یا با داروی مسکن تسکین نیابد.
- حالت تهوع و استفراغی که برطرف نمیشود.
- اسهالی که بیش از 3 روز ادامه داشته باشد.
- یبوست یا ناتوانی در دفع گاز روده بیش از 3 روز.
- ادرار تیره رنگ یا خونی.
- رنگ قرمز روشن یا سیاه تیره بودن مدفوع.
- خارش، تورم یا ایجاد بثورات پوستی.
سؤالات متداول
برای کاهش احتمال عفونت بعد از جراحی شکم چه اقداماتی می توان انجام داد؟
برای کاهش خطر و احتمال عفونت در حین بهبودی میتوانید موارد زیر را انجام دهید:
- همیشه قبل و بعد از لمس محل برش جراحی، دستان خود را کاملاً تمیز بشویید.
- کاملاً طبق توصیههای پزشک خود عمل کنید.
- در مورد تعویض پانسمان از دستورالعمل پزشک خود پیروی کنید.
- از برداشتن چسب ناحیه جراحی شده، برداشتن سرخود بخیه یا گاز استریل خودداری کنید.
- همیشه زخم خود را خشک نگه دارید (حتماً بعد از شستشو ناحیه جراحی را کاملاً خشک کنید).
محدودیتهای حرکتی لازم برای مراقبت از بخیهها بعد از جراحی شکم کدامند؟
تحرک داشتن و فعال بودن موجب بهبود گردش خون شده و از این طریق روند بهبودی را تسریع میکند. بعد از جراحی شکم، ممکن است پزشک به شما توصیه کند که تا ۱ ماه از کشیدن یا بلند کردن اجسام سنگین، زور زدن و ورزش کردن خودداری کنید. پیروی از توصیههای پزشک مانع از باز شدن بخیه شده و روند بهبودی را تسریع خواهد کرد.
بخیههای شکم معمولاً چند وقت بعد از جراحی خوب میشوند؟
در اکثریت موارد، برش جراحی یا بخیه ناشی از آن حدوداً پس از گذشت ۲ هفته بهبود میابد. برشهای بزرگتر یا پیچیدهتر به زمان بیشتری برای بهبودی کامل نیاز خواهند داشت. اگر بیماری خاصی داشته باشید یا داروهای مخصوصی مصرف کنید، این مدت زمان متغیر خواهد بود.
آیا باید زخم جراحی را خشک نگه داشت؟
تا ۲۴ ساعت اصلاً نباید زخم جراحی را خیس کنید. بنابراین در ۲۴ ساعت اولیه بعد از عمل جراحی نباید دوش گرفته یا استحمام کنید. استحمام بهوسیله اسفنج معمولاً مانعی ندارد.
اگر زخم خونریزی کند چه اقدامی باید انجام داد؟
پانسمان خونی شده را با یک پانسمان جدید عوض کنید. چنانچه به مدت چند دقیقه مستقیماً به محل بریدگی فشار وارد کنید، معمولاً خونریزی قطع خواهد شد. اگر خونریزی متوقف نشود باید به پزشک مراجعه کنید.
چه زمانی میتوان بخیهها را برداشت؟
اگر بخیه از نوع جذبی باشد نیازی به برداشتن آن نخواهد بود و طی ۷ الی ۱۰ روز محو خواهند شد. سایر بخیهها در عرض ۵ تا ۲۱ روز باید توسط پزشک برداشته شوند.
چگونه میتوان زخم را تمیز نگه داشت؟
پوست اطراف محل برش جراحی را با یک پارچه نرم یا گاز استریل تمیز کنید. برای این کار ابتدا پارچه نرم یا گاز استریل را در آب صابون یا در محلولی از آب استریل و نمک خیس کرده و سپس آنرا به آرامی بر روی پوست اطراف زخم بکشید. از لوسیون یا صابون ضد باکتری، الکل، ید یا پراکسید برای تمیز کردن زخم استفاده نکنید؛ چرا که این مواد به پوست ناحیه زخم آسیب زده و روند بهبودی زخم را به تأخیر میاندازند. از مصرف لوسیون، کرم یا محصولات گیاهی نیز خودداری کنید، مگر اینکه پزشک شما آنها را توصیه کرده باشد.
پزشک نحوه صحیح شستشوی زخم را به شما آموزش خواهد داد. ممکن است پزشک توصیه کند که زخم را با استفاده از سرنگی که با محلول آب نمک یا آب صابون پر شده شستشو دهید. بعد از تمیز کردن زخم، ناحیه را با گاز استریل یا پارچه تمیز کاملاً خشک کنید.
