اسکولیوز به انحنای جانبی غیر طبیعی ستون فقرات گفته میشود. این مشکل اغلب در نوجوانان دیده میشود. اسکولیوز معمولاً در بیماران فلج مغزی و دیستروفی عضلانی رخ میدهد، اما در اکثر موارد علت اسکولیز در دوران کودکی ناشناخته است.
اسکولیز در اکثر موارد خفیف است، اما در برخی موارد انحنای ستون فقرات با رشد کودک تشدید میشود و میتواند باعث ناتوانی بیمار شود. انحنای شدید ستون فقرات میتواند فضای درون قفسه سینه را کاهش دهد و عملکرد صحیح ریه ها را با مشکل رو به رو کند.
برای بیماری اسکولیز باید به پزشک ارتوپد مراجعه کرد. ارتوپد بهترین روش درمانی را برای درمان ستون فقرات بیمار ارائه میدهد. نحوه کنترل بیماری به سن بیمار، نوع اسکولیوز، اندازه انحنای ستون فقرات و سایر شرایط بیمار بستگی دارد.
اسکولیوز
اسکولیوز اغلب در صفحه کرونال (فرونتال) به عنوان انحنای ستون فقرات تعریف میشود. با وجود اینکه میزان انحنای ستون فقرات در صفحه کرونال اندازه گیری میشود اما اسکولیوز مشکل پیچیده تر و سه بعدی است که سطوح زیر را شامل میشود:
- سطح کرونال
- سطح ساژیتال
- سطح محوری
صفحه کرونال یک صفحه عمودی از سر تا پا و موازی با شانه ها است که بدن را به دو قسمت جلو و پشت تقسیم میکند. صفحه ساژیتال بدن را به دو نیمه راست و چپ تقسیم میکند. صفحه محوری موازی با سطح زمین و در زوایای قائم با صفحات کرونال و ساژیتال است.
انواع اسکولیوز
پزشکان معمولاً اسکولیز را براساس سن بیمار و نیز بر اساس جهت و محل انحنای نامنظم ستون فقرات دسته بندی میکنند.
انواع اسکولیوز بر اساس سن و علت
اولین راه برای طبقه بندی اسکولیوز بر اساس سن ابتلا یا علت آن است.
اسکولیوز مادرزادی
در افراد مبتلا به اسکولیوز مادرزادی، ناهماهنگی در اثر تغییر شکل مهره ها یا دنده ها هنگام تولد رخ میدهد. عوامل مختلف رشد بر این تغییر شکل اثر گذارند.
اسکولیوز ایدیوپاتیک
حدود 80 درصد موارد ابتلا از نوع ایدیوپاتیک هستند. هنوز علت دقیق این مشکل مشخص نیست و هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد این مشکل ناشی از رژیم غذایی، فعالیت یا وضعیت بدنی است. البته اسکولیوز ایدیوپاتیک ممکن است با عوامل ژنتیکی مرتبط باشد.
اسکولیوز عصبی عضلانی یا میوپاتیک
اسکولیوز عصبی عضلانی ناشی از مشکلات عصبی عضلانی زمنیه ای است. رشد ستون فقرات تحت تأثیر عضلات اطراف قرار میگیرد. مشکلاتی مانند فلج مغزی و دیستروفی عضلانی بر قدرت و تون عضلانی تأثیر میگذارند و میتوانند رشد ستون فقرات را تحت تأثیر قرار دهند. بیماری هایی مانند اسپینا بیفیدا که ستون فقرات را تحت تأثیر قرار میدهند باعث تغییر شکل ستون فقرات و اسکولیوز میشوند. این شکل از اسکولیوز اغلب جدی ترین نوع اسکولیوز است چون عوامل متعددی در شکل گیری آن نقش دارند.
اسکولیوز دژنراتیو
اسکولیوز دژنراتیو در بزرگسالان بالای 65 سال دیده میشود و علت آن فرسایش و پارگی ناشی از افزایش سن است. ستون فقرات به طور طبیعی با افزایش سن دچار فرسایش میشود. در برخی موارد این تغییرات ناشی از افزایش سن تا حدی زیاد است که بر انحنای ستون فقرات تأثیر میگذارد.
انواع اسکولیوز بر اساس انحنای ستون فقرات
در برخی موارد پزشک بر اساس جهت و محل انحنای ناهماهنگ ستون فقرات اسکولیوز را تشخیص میدهد. رایج ترین این موارد عبارتند از:
اسکولیوز قفسه سینه
وجود انحنا در قسمت میانی (قفسه سینه) ستون فقرات. اسکولیوز قفسه سینه شایع ترین نوع ابتلا به اسکولیوز است.
اسکولیوز کمر
وجود انحنا در قسمت تحتانی (کمر) ستون فقرات.
اسکولیوز توراکولومبار
وجود انحنا در مهره های هر دو بخش قفسه سینه و کمر.
لوو سکولیوز
در این حالت ستون فقرات به سمت چپ منحرف میشود و شکل C را تشکیل میدهد. این نوع انحنا اغلب در ستون فقرات کمری ایجاد میشود.
دکستروسکولیوز
در این حالت ستون فقرات به سمت راست منحرف میشود و شکل C برعکس را ایجاد میکند. این وضعیت شایع ترین نوع انحنا به طرفین است. دکستروسکولیوز معمولاً ستون فقرات قفسه سینه را درگیر میکند، اما انحنای دیگری هم ممکن است در ستون فقرات کمر ایجاد شود و شکل S برعکس را تشکیل دهد. این وضعیت نمونه ای از اسکولیوز دوگانه است.
در بیماران مبتلا به اسکولیوز انحنای غیر طبیعی ستون فقرات در بخش های مختلف ستون فقرات (ناحیه کمر یا پشت قفسه سینه) و در جهت های متفاوتی (تقعر و تحدب ستون فقرات) رخ میدهد. به عنوان مثال اسکولیوز کمری باعث ایجاد یک انحنای C شکل در قسمت پایین کمر میشود، اما دکستروسکولیوز قفسه سینه باعث ایجاد یک انحنای C شکل برعکس در قسمت میانی ستون فقرات میشود.
علائم اسکولیوز
اسکولیوز علائم احتمالی متعددی دارد. چنانچه یک یا چند مورد از علائم زیر را مشاهده کردید به پزشک مراجعه کنید.
- شانه های ناهموار: ممکن است یک یا هر دو تیغه شانه بیرون بزند.
- سر همراستای لگن قرار ندارد.
- یک یا هر دو باسن برآمده یا به طور غیر طبیعی بالا هستند.
- ارتفاع ناهماهنگ قفسه سینه.
- کمر نامتوازن.
- تغییر ظاهر یا بافت پوست روی ستون فقرات (گودی، لکه های مودار، اختلالات رنگی).
- خم شدن تمام بدن به یک طرف.
در یک مطالعه مشخص شد که 23 درصد از بیماران مبتلا به اسکولیوز ایدیوپاتیک در زمان تشخیص اولیه کمر درد داشته اند. ده درصد از این بیماران مبتلا به بیماری زمینه ای مانند اسپوندیلولیستزیس، سیرنگومیلیا، تترکورد، فتق دیسک یا تومور نخاعی بودند. اگر بیمار مبتلا به اسکولیوز ایدیوپاتیک مشکلی بیشتری از درد خفیف کمر داشته باشد برای تشخیص علل دیگر نیاز به معاینه کامل دارد.
اسکولیوز ایدیوپاتیک ممکن است به دلیل تغییر رنگ، شکل و اندازه قفسه سینه منجر به مشکلات ریوی شود. گزارش های اخیر در مورد آزمایش عملکرد ریوی بیماران مبتلا به اسکولیوز ایدیوپاتیک خفیف تا متوسط نشان داده است که عملکرد ریه آنها کاهش یافته است.
عوارض اسکولیوز
با وجود اینکه اینکه اکثر مبتلایان به اسکولیوز نوع خفیف این بیماری را دارند، اما اسکولیوز در برخی موارد ممکن است باعث ایجاد عوارض شود:
- مشکلات تنفسی: در افراد مبتلا به نوع شدید اسکولیوز قفسه سینه ممکن است به ریه ها فشار وارد شود و تنفس را دشوار کند.
- مشکلات کمر: افرادی که در کودکی اسکولیوز داشته اند ممکن است در بزرگسالی بیشتر به کمر درد مزمن مبتلا شوند به خصوص اگر مشکل آنها درمان نشده باشد.
- ظاهر: بدتر شدن اسکولیوز میتواند باعث ایجاد تغییرات قابل توجه از جمله عدم توازن لگن و شانه ها، برجسته شدن دنده ها، جابجایی کمر، تنه و پهلو شود. بیماران مبتلا به اسکولیوز معمولاً متوجه تغییرات ظاهری خود میشوند.
علت بیماری اسکولیوز
هنوز دلیل شایع ترین نوع اسکولیوز مشخص نیست. اما ظاهراً عوامل ارثی در ابتلا به این بیماری نقش دارند، زیرا این مشکل گاهی در افراد خانواده دیده میشود. انواع نادرتر اسکولیوز ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
- برخی بیماری های عصبی عضلانی مانند فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی.
- نقص های مادرزادی که بر رشد استخوان های ستون فقرات تأثیر گذارند.
- سابقه جراحی قفسه سینه در دوران نوزادی.
- آسیب یا عفونت ستون فقرات.
- ناهنجاری های نخاعی.
عوامل خطر
عوامل خطر ابتلا به شایع ترین نوع اسکولیوز عبارتند از:
- سن: علائم و نشانه های این بیماری معمولاً از نوجوانی شروع میشوند.
- جنسیت: با وجود اینکه دختران و پسران تقریباً به یک اندازه به اسکولیوز خفیف مبتلا میشوند، اما دختران بیشتر در معرض خطر بدتر شدن انحنای ستون فقرات و نیاز به درمان قرار دارند.
- سابقه خانوادگی: ژنتیک میتواند در ابتلا به اسکولیوز نقش داشته باشند، اما اکثر کودکان مبتلا به اسکولیزو سابقه خانوادگی این بیماری را ندارند.
تشخیص اسکولیوز
اسکولیوز معمولاً با کمک معاینه فیزیکی، عکس برداری اشعه ایکس، رادیوگرافی ستون فقرات، سی تی اسکن یا ام آر ای تشخیص داده میشود. برای اندازه گیری درجه و شدت انحنای ستون فقرات از روش کاب استفاده میشود.
تشخیص مثبت اسکولیوز بر اساس انحنای کرونر اندازه گیری شده در رادیوگرافی خلفی-قدامی بیشتر از 10 درجه انجام میشود. به طور کلی در صورتی که منحنی بیشتر از 25 تا 30 درجه باشد نیاز به درمان دارند. منحنی های بیشتر از 45 تا 50 درجه شدید در نظر گرفته میشود و اغلب به درمان تهاجمی تری نیاز دارند.
درمان اسکولیوز
درمان اسکولیوز با توجه به شدت انحنا ستون فقرات متفاوت است. کودکانی که مبتلا به انحنای خفیف هستند معمولاً نیاز به درمان ندارند اگرچه ممکن است نیاز به معاینات منظم داشته باشند تا مشخص شود که مشکل آنها با رشد بدنشان بدتر میشود یا خیر.
اگر انحنای ستون فقرات بیمار متوسط یا شدید باشد ممکن است به بریس طبی یا جراحی نیاز داشته باشد.
نکات مهمی که باید به آنها دقت توجه کنید:
- بلوغ: اگر رشد استخوان های کودک متوقف شده باشد خطر پیشرفت انحنای ستون فقرات او کم است. بریس برای کودکانی که استخوان هایشان هنوز در حال رشد است بیشتر تأثیر را دارد. رشد کامل استخوان را میتوان با اشعه ایکس بررسی کرد.
شدت انحنای ستون فقرات: انحنای بزرگتر به مرور زمان بدتر میشوند.
- جنسیت: خطر پیشرفت اسکولیوز در دختران بسیار بیشتر از پسران است.
بریس طبی
استفاده از بریس تنها برای بیمارانی که استخوانشان کامل رشد نکرده مؤثر است. اگر کودک شما در حال رشد است و انحنای ستون فقرات او بین 20 تا 40 درجه است میتوانید از بریس برای جلوگیری از پیشرفت مشکل او استفاده کنید.
مطالعات بزرگ نشان میدهند استفاده صحیح از بریس تا 80 درصد مشکل کودکان مبتلا به اسکولیوز را متوقف میکند. برای اثر بخشی مطلوب ممکن است لازم باشد 16 تا 23 ساعت در روز از بریس استفاده کنید.
مسکن ها
مصرف قرص های مسکن میتواند درد ناشی از اسکولیوز را کاهش دهد. معمولاً در مراحل اولیه میتوانید از NSAID هایی مانند ایبوپروفن استفاده کنید. این دارو های بودن نسخه را میتوانید از داروخانه ها تهیه کنید.
البته NSAID ها برای همه افراد مناسب نیستند، بنابراین جعبه دارو یا برگه راهنمای داخل آن را مطالعه کنید تا مطمئن شوید که مصرف دارو برای شما ضرر ندارد. چناچه مطمئن نبودید میتوانید با داروساز صحبت کنید. اگر مسکن های بدون نسخه درد شما را کاهش نداد باید به یک پزشک عمومی مراجعه کنید. پزشک میتواند مسکن های قوی تری برای شما تجویز کند یا شما را به متخصص ارجاع دهد.
درمان اسکولیوز با فیزیوتراپی و ورزش
تمرینات کشش و تقویتی میتوانند درد کمر را کاهش دهند. ورزش همچنین میتواند به شما کمک کند وزن متناسبی داشته باشید تا فشار روی کمرتان کاهش یابد.
مهم نیست چه نوع تمرینی را انتخاب میکنید، مهم این است که کمر خود را فعال نگه دارید. تمرینی را انتخاب کنید که از آن لذت میبرید و به طور متناوب آن را انجام دهید. برخی بیماران ممکن است از تمرینات فیزیوتراپی کمک بگیرند. این تمرینات به بهبودی انحنای ستون فقرات شما کمک چندانی نمیکند، اما میتواند درد شما را تسکین بخشد.
اگر به اسکولیوز مبتلا هستید بهتر است قبل از شروع یک برنامه ورزشی جدید با پزشک مانند پزشک عمومی، متخصص اسکولیوز یا فیزیوتراپیست صحبت کنید تا مطئن شوید که تمرینات برای شما بی خطر است.
تزریق نخاعی
اسکولیوز در برخی موارد میتواند اعصاب داخل ستون فقرات شما را تحریک کند یا به آن فشار وارد کند و در نتیجه باعث درد، بی حسی و گزگز شود. این مشکلات از پایین کمر تا پاهای شما را درگیر میکنند.
در چنین مواردی تزریق استروئیدها و بی حسی موضعی روی پشت شما میتواند باعث تسکین این علائم شود.
البته تأثیر این تزریق ها تنها تا چند هفته باقی میماند بنابراین یک راه حل کوتاه مدت است.
جراحی
جراحی برای کودکان باعث جلوگیری از پیشرفت انحنای ستون فقرات در بزرگسالی و کاهش ظاهر ناخوشایند ستون فقرات میشود. معمولاً پزشکان تنها در مواردی که انحنای ستون فقرات بیشتر از 40 درجه است و علائم پیشرفت بیماری وجود دارد جراحی را توصیه میکنند. جراحی را میتوان بسته به وضعیت بیمار از طرق شکم یا پشت انجام داد. جراحی برای بزرگسالان معمولاً زمانی توصیه میشود که انحنای ستون فقرات بیشتر از 50 درجه باشد و بیمار دچار آسیب عصبی پا یا مشکلات روده یا مثانه شده باشد. بزرگسالان مبتلا به اسکولیوز دژنراتیو و تنگی ستون فقرات ممکن است به جراحی رفع فشار همراه با فیوژن ستون فقرات و جراحی از طریق شکم و پشت نیاز داشته باشند.
وضعیت بیماران
وضعیت اسکولیوز در بزرگسالان بسته به نوع (ایدیوپاتیک یا دژنراتیو) و شدت علائم میتواند متفاوت باشد. در مراحل اولیه همیشه از درمان غیر جراحی مانند فیزیوتراپی، تمرینات ورزشی منظم و داروهای ضد التهابی بدون نسخه کمک گرفته میشود. حفظ وزن متناسب و داشتن یک برنامه ورزشی منظم راه حل هایی بسیار خوب برای به حداقل رساندن علائم مرتبط با اسکولیوز در بزرگسالان است.
جراحی برای درمان اسکولیوز در افراد بزرگسال میتواند کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد و درد آن را کاهش دهد. جراحی انحنای ستون فقرات بزرگسالان اگر به خوبی انجام شود معمولاً بسیار رضایت بخش است. با توجه به آنچه گفته شد جراحی خطرات قابل توجهی دارد و در صورت امکان باید از آن پرهیز کنید.
سؤالات پرتکرار
علائم اسکولیوز در بزگسالان چیست؟
در اکثر موارد بزرگسالان مبتلا به اسکولیوز علائمی ندارند البته ممکن است درد داشته باشند. کمر درد میتواند دلایل زیادی از جمله آرتریت، ناتوانی در ایستادن و ضعف عضلانی داشته باشد. چناچه به اعصاب ستون فقرات در ناحیه کمر فشار وارد شود میتواند باعث ایجاد درد، بی حسی و ضعف پا شود.
در برخی موارد تغییرات بدن میتواند شامل موارد زیر باشد:
- کوتاه شدن قد
- ناهمواری لگن
آیا اسکولیوز بزرگسالان قابل پیشگیری است؟
اسکولیوز در بزرگسالان قابل پیشگیری نیست. علت ابتلا به اسکولیوز ایدیوپاتیک ناشناخته است. اسکولیوز دژنراتیو با گذشت زمان و با افزایش سن اتفاق میفتد. شما باید یک برنامه تمرینی هوازی منظم و کم فشار در کنار تمرینات تقویتی داشته باشید.
درمان اسکولیوز با جراحی چه خطراتی دارد؟
جراحی ستون فقرات جراحی‌ای بزرگ است و دوران نقاهت آن ممکن است تا یک سال یا بیشتر طول بکشد.
جراحی همچنین خطر عوارض احتمالی جدی را به همراه خواهد داشت از جمله:
- ماندگاری درد: جراحی به طور کلی برای تسکین دردی که به پا سرایت میکند نسبت به درد پشت مؤثرتر است.
- عفونت زخم
- لخته خون
- در برخی موارد آسیب به اعصاب ستون فقرات، این مشکل میتواند باعث بی حسی، ضعف دائمی پا یا فلج شود.
اگر کسی مبتلا به اسکولیوز باشد ممکن است فرزند او هم به این بیماری مبتلا شود؟
ابتلا به اسکولیوز در افراد خانواده دیده شده است؛ بنابراین در صورتی که شما به اسکولیوز مبتلا باشید فرزندتان بیشتر در معرض خطر ابتلا قرار دارد. شما نمیتوانید به طور کامل از ابتلا به اسکولیوز پیشگیری کنید، اما میتوانید در دوران نوجوانی و طول زمان رشد مراقب علائم فرزندتان باشید. برخی از علائم اولیه اسکولیوز عبارتند از:
- یک پا بلند تر از پای دیگر
- شانه ها به طور ناهموار آویزان میشوند
- خط چشم یا لگن ناهموار
- وضعیت رو به جلوی سر
- برآمدگی دنده
چرا درمان زود هنگام اسکولیوز بسیار مهم است؟
هر چه زودتر درمان عصبی عضلانی را شروع کنید نتیجه بهتری خواهد داشت. به علاوه همانطور که در بالا ذکر شد با تشدید انحنای ستون فقرات احتمال پیشرفت اسکولیوز بسیار بیشتر میشود. ما میخواهیم انحنای ستون فقرات کودک شما را از رسیدن به 20 درجه بازداریم یا درصورت امکان آن را به کمتر از 20 درجه کاهش دهیم.
افراد مبتلا به اسکولیوز باید از انجام چه فعالیت هایی پرهیز کنند؟
ورزش های یک طرفه، خم کردن بیش از حد پشت و فعالیت هایی که موقعیت ستون فقرات را تغییر میدهند میتوانند باعث پیشرفت اسکولیوز شوند. البته این تمرینات باعث ابتلا به اسکولیوز نمیشوند چون این بیماری ژنتیکی است. بهتر است فعالیت هایی مانند دویدن زیاد و استفاده از تلفن همراه را محدود کنید. به فرزندتان اجازه دهید بازی های کودکانه انجام دهد، اما از ستون فقرات او محافظت کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر توصیه های ما در مورد باید ها و نباید ها اسکولیوز را مطالعه کنید.
آیا اسکولیوز باعث فلج شدن میشود؟
اسکولیوز در برخی موارد نادر میتواند بزرگسالان را فلج کند یا باعث مشکلات شدید عصبی شود. البته این بیماری ممکن است باعث تنگی کانال نخاعی و در نتیجه تحریک عصبی، درد پا و احتمالا ضعف شود.
