اسکولیوز در کودکان به انحراف غیرطبیعی و سه‌بعدی ستون فقرات اشاره دارد که به‌طور معمول به شکل یک خمیدگی “S” یا “C” در ستون فقرات ظاهر میشود. این انحراف می‌تواند در هر بخشی از ستون فقرات رخ دهد، اما معمولاً در ناحیه سینه یا پایین کمر دیده میشود. اسکولیوز ممکن است در کودکان در هر سنی توسعه یابد، اما بیشتر در دوران رشد سریع نوجوانی بین سنین ۱۰ تا ۱۵ سال شایع است.
علائم و نشانه‌‌ها
- در شروع بیماری اغلب درد وجود ندارد و می تواند تشخیص آن مشکل باشد.
- قرار نداشتن شانه ها یا دو سمت لگن در یک سطح
- وجود داشتن یک حالت برجستگی یا کوهان در یک سمت ستون مهره در قسمت پشت
- ضعف عضلات یک سمت ستون مهره که در معاینه به صورت تحلیل رفتن عضلات یک سمت ستون مهره خود را نشان میدهد
- کمردرد مزمن
- افتادگی شانه ها
- خوابیدن روی یک سمت در هنگام دراز کشیدن به پشت در اثر چرخش به سمت ستون مهره
علائم مادرزادی عبارتند از:
- کجی و نابرابری شانه ها طوری که بیرون زدگی تیغه یک شانه از شانه دیگر بیش تر است.
- چرخش گردن که باعث میشود سر به یک طرف کج شود.
- بیرون زدگی یک طرف دنده ها
- نابرابری دو طرف خط کمر بندی
- بالاتر بودن یک طرف باسن از طرف دیگر
- کج شدن کل بدن به یک طرف
علل اسکولیوز در کودکان
اسکولیوز در کودکان می‌تواند به‌دلایل مختلفی بروز کند. در ادامه به‌بررسی این علل می‌پردازیم.
عوامل ژنتیکی
یکی از مهم‌ترین علل اسکولیوز، عوامل ژنتیکی است. در بسیاری از موارد، سابقه خانوادگی اسکولیوز می‌تواند احتمال بروز این مشکل را در کودکان افزایش دهد. اگر یکی از والدین یا اعضای خانواده درجه یک کودک مبتلا به اسکولیوز باشد، احتمال ابتلای کودک به این مشکل بیشتر خواهد بود.
نقص‌های تشکیلی
نقص‌های تشکیلی ستون فقرات می‌توانند یکی از عوامل بروز اسکولیوز در کودکان باشند. این نقص‌ها معمولاً در دوران جنینی و هنگام تشکیل ستون فقرات رخ می‌دهند
شرایط عصبی-عضلانی
برخی شرایط عصبی-عضلانی می‌توانند باعث بروز اسکولیوز در کودکان شوند. این شرایط شامل مشکلاتی هستند که بر عضلات و اعصاب تأثیر می‌گذارند و می‌توانند به تغییرات غیرطبیعی در ستون فقرات منجر شوند.
درک علل مختلف اسکولیوز در کودکان می‌تواند به پیشگیری و تشخیص زودهنگام این مشکل کمک کند. آگاهی از این عوامل و توجه به نشانه‌های اولیه می‌تواند به والدین و مربیان کمک کند تا اقدامات لازم را برای حفظ سلامت ستون فقرات کودکان انجام دهند.
تشخیص
عبارت اسکولیوز مادرزادی کمی گمراه کننده است، زیرا حاکی از آن است که ستون فقرات تمامی بیماران در هنگام تولد دچار یک خمیدگی است، حال آنکه این بیماران در هنگام تولد تنها دچار یکسری بدشکلی‌های استخوانی هستند و اسکولیوز بعدها ایجاد میشود.
پزشک برای تشخیص نوع مادرزادی تاریخچه کامل پزشکی و سوابق خانوادگی کودک را کسب کرده، او را معاینه کرده و از تست‌های تشخیصی زیر استفاده می‌کند:
- اسکن سه‌بعدی یک فن‌آوری تصویربرداری سه‌بعدی است که مدل‌های سه‌بعدی خلق می‌کند.
- عکس‌های رادیولوژی یک ابزار تشخیصی اولیه برای اسکولیوز هستند که ناهنجاری استخوان‌های ستون فقرات و درجه انحنای ستون فقرات را به‌طور دقیق نشان می‌دهند.
- از ام‌آرآی نیز برای تشخیص مشکلات درون استخوان‌های بیماران مبتلا به اسکولیوز مادرزادی استفاده میشود.
- گاهی کودکان مبتلا به اسکولیوز مادرزادی مشکلات دیگری نیز دارند، مانند مشکلات معده‌ای، کلیوی، قلبی، عصبی یا مثانه‌ای. زیرا هنگامی که ستون فقرات در رحم در حال شکل‌گیری است رشد اندام‌های دیگری نیز با مشکل مواجه میشود.بنابراین، گاهی اوقات اندام‌های داخلی کودک نیز تحت تست اولتراسوند قرار می‌گیرند تا هرگونه ناهنجاری موجود در آن‌ها تشخیص داده شود.
روش های درمان اسکولیوز در کودکان
درمان اسکولیوز در کودکان به شدت انحنا و سن کودک بستگی دارد. هدف اصلی درمان، کاهش یا جلوگیری از پیشرفت انحنا و بهبود کیفیت زندگی کودک است. روش‌های درمانی متنوعی برای مدیریت اسکولیوز وجود دارد که به‌طور کلی شامل مراقبت‌های غیرجراحی و جراحی میشود.
- مراقبت‌های غیرجراحی شامل مشاوره و پیگیری منظم: در موارد خفیف‌تر و یا در صورت عدم رشد سریع انحنا، پیگیری منظم توسط پزشک کافی است. پزشک با بررسی منظم وضعیت کودک و انجام رادیوگرافی‌های دوره‌ای، به نظارت بر پیشرفت انحنا می‌پردازد.
- فیزیوتراپی: تمرینات فیزیوتراپی می‌توانند به تقویت عضلات پشتی و بهبود تعادل کمک کنند. این تمرینات شامل تمرینات کششی، تقویتی و تعادلی است که به حفظ و بهبود وضعیت ستون فقرات کمک می‌کند.
- بریس: برای کودکان در حال رشد با انحنای متوسط تا شدید، استفاده از بریس توصیه میشود. این وسیله به منظور جلوگیری از پیشرفت انحنا طراحی شده و باید به‌طور منظم و مطابق با دستور پزشک استفاده شود. بریس‌ها انواع مختلفی دارند و بسته به نوع انحنا و سن کودک انتخاب می‌شوند.
- درمان جراحی: در موارد شدیدتر که انحنا به‌طور قابل توجهی پیشرفت کرده و باعث مشکلاتی نظیر درد یا اختلالات تنفسی میشود، جراحی مورد نیاز است.
ورزش ها و مراقبت های تکمیلی
حرکات اصلاحی شامل تمرینات قدرتی، استقامتی، تنفسی و کششی است که هر یک از این‌ها دارای اهمیت خاصی هستند. در زیر به برخی از حرکات اصلاحی اشاره میشود.
⦁ فرد جلوی آینده تمام قد می‌نشیند و وضعیت صحیح نشستن را تمرین می‌کند. طویل کردن تنه در حالت نشسته ( افزایش ارتفاع تنه) این تمرین نه تنها به انعطاف پذیری ستون مهره ها کمک می کند، بلکه در اصلاح تغییر شکل و بهبود قدرت عمل عضلات نیز موثر است.
⦁ فرد می نشینید، به سمت جلو خم میشود و دست‌ها را نیز به سمت جلو می‌کشد. این حرکت موجب بهبود تحرک در ستون مهره‌ها و بهبود انعطاف پذیری میشود. این تمرین برای اصلاح تغییر شکل اسکولیوز موثر است.
⦁ فرد از میله بارفیکس آویزان میشود. این عمل منجر به تأثیر جاذبه روی ستون مهره‌ها و کشیده شدن آن‌ها میشود.
⦁ فرد رو به شکم می‌خوابد و دست‌ها را به سمت جلو، در امتداد سر قرار میدهد. سپس سعی می‌کند دست‌ها را به جلو بکشد و طول تنه را افزایش دهد.
⦁ فرد به حالت چهار دست و پا قرار می‌گیرد. سپس دست راست و پای چپ را بلند می‌کند و آن ها را در خلاف یکدیگر حرکت میدهد تا موجب کشش عضلات شود.
⦁ کشش طرفی بدن با توپ: به پهلو خود بر روی زمین قرار بگیرید. در سمت تحدب انحنای ستون فقرات خود. طوری بر روی توپ قرار بگیرید که توپ در بین ران و قفسه سینه‌تان باشد. حرکت را برای ۲۰ تا ۳۰ ثانیه نگاه دارید و آن را ۲ تا ۳ مرتبه اجرا کنید. این حرکت می‌تواند به طور روزانه اجرا شود.
⦁ کشش طرفی بدن با استفاده از بالش ماساژیا حوله رول شده: روی زمین به پهلوی خود دراز بکشید. بالش ماساژ یا همان حوله‌ی رول شده (استوانه‌ای) را در فضای بین قفسه سینه و ران خود قرار دهید و کاملاً آن را در زیر پهلوی خود تنظیم کنید به طوری که کامل فضای خالی را پر کند. پای داخلی خود را که بر روی زمین قرار دارد به پشت خم کنید و پای بیرونی‌تان را مستقیماً به جلو بکشید.دست موافق پای داخلی در امتداد شانه به بیرون به صورت افقی کشیده میشود و دست موافق پای بیرونی در بالای سر و چسبیده در کنار گوش قرار می‌گیرد و تا جایی که انگشتان همان دست به زمین برخورد کند، به حالت کشیده نگاه داشته میشود. دست‌ها نسبت به هم زاویه ۹۰ درجه دارند.
⦁ کشش در حالت پلانک همراه با فرد کمک دهنده: بر روی شکم دراز بکشید. نوک انگشتان پاها را در تماس با زمین قرار دهید و دست‌ها را به حالت ۹۰ درجه به طوری که ساعد‌ها بر روی زمین باشند، قرار دهید. به حالت پلانک قرار بگیرید، در این وضعیت زانوها، ران‌ها، شکم و سینه از زمین جدا هستند. فرد کمک دهنده در سمت تحدب انحنا زانو می‌زند و با هر دو دست بخش زیر قفسه سینه_بالای ران را نگاه می‌دارد و به سمت خودش می‌کشد. در این وضعیت کشش عمیق و بهتری ایجاد خواهد شد. این وضعیت را برای هر بار کشش برای ۲۰ تا ۳۰ ثانیه نگاه دارید، این حرکت را ۳ تا ۴ بار به طور روزانه انجام دهید.
⦁ حرکت خم به جلو با توپ فیتنس: حرکت را از وضعیت چهار دست و پا شروع کنید و شکم‌تان را بر روی توپ بزرگ فیتنس قرار دهید. بدن‌تان را بر روی توپ رها کنید و اجازه دهید تا به سمت جلو خم شوید.
⦁ فرد به حالت چهار دست و پا قرار می‌گیرد، سپس دست راست و پای چپ را بلند می‌کند و آن ها را در خلاف یکدیگر حرکت میدهد تا موجب کشش عضلات شود.
⦁ فرد روی شکم دراز کشیده و دستانش را کنار بدنش قرار دهد به طوری که دست‌ها روی زمین باشد سپس استخوان کتف‌ها را به یکدیگر فشرده و سر و شانه های خود را حدود ۱۵ سانتی متر از سطح زمین بالا بیاورد.
