آرتروز لگن و ران یکی از شایع‌ترین مشکلات مفصلی است که با افزایش سن در بسیاری از افراد بروز میکند اما احتمال دارد که در افراد جوانتر نیز به دلایل مختلفی مانند آسیب‌های قبلی یا بیماری‌های التهابی رخ می‌دهد. این بیماری باعث تحلیل غضروف مفصل لگن می‌شود و در نتیجه حرکت مفصل دردناک و محدود می‌شود
چه عواملی باعث آرتروز لگن می‌شود؟
آرتروز لگن و ران از جمله انواع معمول آرتروز است که با فرسودگی و تخریب تدریجی غضروف مفصل همراه می‌شود و معمولا به دلایل زیر اتفاق می‌افتد:
- پیری: با افزایش سن و ورود به سن پیری، غضروف‌های مفاصل لگن و ران به تدریج از بین می‌روند و آرتروز در آنها ایجاد می‌شود.
- ژنتیک: عوامل ژنتیکی نیز از جمله عواملی هستند که بر ایجاد آرتروز لگن و ران نقش دارند و احتمال آن را افزایش می‌دهند.
- چاقی و اضافه وزن: در افراد دارای اضافه وزن و چاق که فشار بسیار زیادی به مفاصل لگن و ران آنها وارد می‌شود، احتمال آرتروز افزایش می‌یابد.
- صدمات: در برخی موارد ممکن است مفاصل لگن و ران به دلیل وارد شدن ضربه و حوادث دچار آسیب دیدگی مفصلی شوند و فرآیند فرسودگی مفصلی در آنها با سرعت بیشتری طی شود.
- بیماری‌های مرتبط: برخی بیماری‌های مرتبط مانند آرتریت روماتوئید یا ارتریت نخاعی نیز ممکن است منجر به آرتروز لگن و ران شود.
- انجام فعالیت‌های سنگین: انجام برخی فعالیت‌های سنگین مانند حمل اشیاء سنگین میتواند فشار زیادی بر مفاصل لگن و ران وارد کند و موجب افزایش خطر ابتلا به آرتروز شود.
- عدم تنظیم صحیح مفاصل: در برخی موارد، استفاده نادرست از مفاصل به دلیل تغییر الگو‌های حرکتی ممکن است موجب فرسودگی سریع غضروف لگن و ران شود
مراحل آرتروز لگن
- مرحله 1: ساییدگی خفیف مفصل‌های ران و خارهای استخوانی جزئی وجود دارد. درد اندک است یا بیمار هیچ دردی ندارد.
- مرحله 2: متلاشی شدن غضروف شروع می‌شود و رشد خارهای استخوانی غالباً در عکس‌های رادیوگرافی دیده می‌شود. علائم مرحلۀ 2 آرتروز لگن شامل درد، ناراحتی و خشکی لگن می‌شود. از این مرحله با اصطلاح آرتروز لگن خفیف یاد می‌شود.
- مرحله 3: ساییده شدن غضروف شروع می‌شود و فاصلۀ بین استخوان‌های لگن کم می‌شود. فعالیت‌های عادی مانند راه رفتن، زانو زدن یا سر پا نشستن برای بیمار دردناک می‌شود و ورم ایجاد می‌شود. از این مرحله با اصطلاح آرتروز لگن متوسط یاد می‌شود.
- مرحله 4: مرحلۀ چهارم شدیدترین مرحله است. غضروف تقریباً از بین رفته و در نتیجه التهاب مزمن ایجاد شده است. بیمار تقریباً همواره دچار درد و خشکی است.
علائم
- خشکی: مفصل ران بیماران مبتلا به آرتروز لگن غالباً خشک است، این خشکی به‌ویژه پس از مدتی استراحت کردن یا بی‌حرکتی حس می‌شود. خشکی مفصل شروع حرکت را برای بیماران سخت میکند؛ مدتی طول می‌کشد تا مفصل «گرم» شود و بتواند بیشتر حرکت کند. خشکی مفصل غالباً صبح‌ها پس از بیدار شدن از خواب بیشترین شدت را دارد و عموماً با انجام حرکات ملایم در طول روز کمتر می‌شود.
- درد مفصل: آرتروز لگن معمولاً با احساس درد مداوم در مفصل ران همراه است. شدت درد متغیر است و به صورت دردی مداوم و سنگین یا دردی تیز و تیرکشنده حس می‌شود. درد غالباً در پی انجام فعالیت‌هایی مانند راه رفتن، ایستادن یا بالا رفتن از پله‌ها تشدید می‌شود که باعث وارد شدن فشار به مفصل ران می‌شوند. همچنین درد پس از مدتی طولانی بی‌حرکت ماندن شدیدتر می‌شود.
- کاهش دامنۀ حرکتی: دامنۀ حرکتی لگن درگیر به موازات پیشرفت آرتروز محدودتر می‌شود. انجام کارهای روزمره‌ای که مستلزم حرکت کامل مفصل ران است، سخت می‌شود و بیمار حرکت‌هایی مانند خم شدن، سر پا نشستن یا روی هم انداختن پاها را به سختی انجام می‌دهد. کاهش دامنۀ حرکتی انجام کارهای روزمره و توانایی حرکتی کلی مفصل را مختل میکند.
- حساسیت به لمس مفصل: مفصل ران درگیر آرتروز به لمس حساس می‌شود. فشار آوردن به مفصل یا لمس آن با دست باعث شروع درد یا ناراحتی می‌شود. حساسیت به لمس عموماً موضعی است و به ناحیۀ مفصل ران محدود می‌شود.
- ورم و التهاب: بعضی موارد آرتروز لگن با ورم و التهاب مفصل ران همراه است. مفصل ران درگیر، بزرگ‌تر دیده می‌شود یا به دلیل افزایش جریان خون و انباشت مایع در مفصل، گرم و داغ است. ورم و التهاب درد و خشکی بیشتر مفصل را به دنبال دارد.
- ناپایداری مفصل: پایداری مفصل در پی ساییدگی ناشی از ابتلا به آرتروز مختل می‌شود. بیماران حس میکنند که مفصل ران «خالی میکند» یا هنگام حرکت احساس بی‌ثباتی میکنند. ناپایداری مفصل بر تعادل اثر می‌گذارد و خطر افتادن را افزایش می‌دهد.
- کریپتوس (صدا دادن مفصل): آرتروز لگن با حس ساییدگی یا صدای ترق توروقی هنگام حرکت کردن مفصل همراه است که اصطلاحاً به آن کریپتوس می‌گویند. کریپتوس پیامد زبر و ناهموار شدن یا ناهنجاری سطوح مفصلی به دلیل ساییدگی غضروف است. برخی بیماران کرپیتوس را هنگام کشیدن، خم کردن یا چرخاندن مفصل حس میکنند یا می‌شنوند
عوامل خطر
برخی از عوامل خطرساز که ممکن است باعث وخامت وضعیت فرد شود عبارتند از:
- داشتن اضافه وزن.
- سن.
- آسیب قبلی به مفصل
- ضعف عضلانی.
- فشار بر مفاصل در اثر مشاغل و ورزش‌های خاص.
- بیومکانیک ضعیف
- مفاصل ناقص یا نقص ژنتیکی در غضروف مفصلی
تشخیص آرتروز لگن
اگر تصور می‌‌کنید دچار آرتروز لگن شده اید باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنید تا مشکل شما را تشخیص دهد. فرایند تشخیص آرتروز لگن شامل موارد زیر می‌باشد:
- بررسی سابقه پزشکی شما، محل احساس درد و سابقه لنگی
- انجام معاینات جسمانی برای ارزیابی نحوه عملکرد لگن
- عکسبرداری توسط اشعه ایکس برای تشخیص ناهنجاری‌های مفصل لگن
- انجام آزمایش خون برای تشخیص آنتی بادی‌های مرتبط با یک نوع آرتروز خاص
درمان
خوشبختانه روش‌های درمانی متعددی برای آرتروز لگن وجود دارد که در بخش زیر به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
داروی مسکن
مصرف داروهای مسکن از قبیل داروهایی که نیاز به تجویز پزشک ندارند یا داروهایی که فقط با نسخه پزشک قابل تهیه هستند می‌توانند به کاهش درد لگن کمک کنند. در مراحل اولیه آرتروز استفاده از داروی مسکن برای تسکین درد عالی است اما درد به طور موقت بهبود پیدا میکند و با پیشرفت آرتروز لگن معمولاً داروی مسکن تاثیر چندانی در کاهش درد نخواهد داشت.
استفاده از عصا و واکر
استفاده از وسایل کمکی مانند عصا و واکر در هنگام راه رفتن یا ایستادن به کاهش فشار از مفصل لگن کمک میکند. استفاده از این وسایل با رفع فشار از روی لگن و ایجاد تعادل به کاهش احساس درد کمک میکند.
کاهش وزن
همه ما به خوبی می‌‌دانیم که چاقی و اضافه وزن فشار زیادی را به مفاصل بدن وارد میکند. شما می‌توانید با کاهش وزن اضافه بدن به رفع فشار از مفاصل خود کمک کنید. به این ترتیب علائم شما بهبود پیدا میکند و روند آسیب دیدگی مفصل ناشی از آرتروز کاهش خواهد یافت.
فیزیوتراپی
یکی از روش‌های درمانی موثر در بهبود آرتروز لگن فیزیوتراپی است. انجام دادن حرکات کششی و تقویتی باعث کاهش درد و بهبود انعطاف پذیری بدن، تقویت لگن و ران و بهبود دامنه حرکات لگن خواهد شد. این مزایا باعث کاهش فشار از روی مفصل لگن می‌شود به این ترتیب درد کاهش پیدا میکند و توانایی حرکتی شما افزایش خواهد یافت. متخصص فیزیوتراپی از روش‌های مختلف مانند ماساژ درمانی و تحریک الکتریکی به منظور تسکین درد افراد مبتلا به آرتروز لگن استفاده میکند.
تزریق استروئید
تزریق کورتیکواستروئید میتواند التهاب و تورم در لگن را کاهش دهد که باعث کاهش درد می‌شود. اما این تزریق ممکن است استخوان‌های اطراف را نیز نازک کند. همچنین تسکین درد ممکن است تنها موقتی باشد.
اوزون درمانی
اوزون درمانی پزشکی میتواند برای درمان درد مرتبط به آرتروز لگن استفاده شود. درمان شامل استفاده از تزریق داخل مفصلی است که به طور مستقیم به مفصل ران تزریق می‌شود تا درد و التهاب را کاهش دهد
ورزش کردن
اگر شما به علت آرتروز لگن دچار درد شده اید ممکن است تصور کنید انجام دادن فعالیت ورزشی باعث بدتر شدن شرایط شما خواهد شد اما واقعیت این است که نداشتن فعالیت جسمانی باعث بدتر شدن شرایط شما می‌شود. در این شرایط ورزش کردن دشوار و دردناک است اما در بلند مدت میتواند به بهبود درد شما کمک کند. ورزش کردن به طور منظم باعث تقویت عضلات و افزایش پایداری مفصل لگن خواهد شد به همین دلیل متخصص فیزیوتراپی بر اهمیت ورزش کردن به طور منظم تاکید دارد. در بخش زیر به تعدادی از تمرینات ورزشی سودمند برای آرتروز لگن اشاره می‌کنیم که می‌توانید پس از مشاوره با پزشک خود به انجام آنها بپردازید. باید در ابتدا به آرامی ورزش کنید سپس به تدریج فعالیت خود را افزایش دهید.
تمرینات ایروبیک
انجام دادن تمرینات ایروبیک به بهبود تناسب اندام و کاهش وزن کمک میکنند که به این ترتیب فشار کمتری به مفصل لگن وارد خواهد شد. بهتر است در ابتدا به انجام دادن تمرینات سبک بپردازید و از فشار آوردن به بدن خود اجتناب نمایید. بهتر است برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص سطح فعالیت ورزشی مناسب با پزشک خود مشورت کنید تا دچار عوارض حاصل از تحت فشار قرار گرفتن مفصل لگن نشوید.
- پیاده روی یکی از تمرینات ورزشی عالی برای افراد مبتلا به آرتروز لگن محسوب می‌شود. پیاده روی باعث افزایش گردش خون به غضروف می‌شود و مواد مغذی مورد نیاز را در اختیار مفاصل قرار می‌دهد. شما باید در طول هفته سه تا پنج بار و هر بار به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه پیاده روی کنید سپس به تدریج زمان و دفعات پیاده روی کردن خود را افزایش دهید تا بدن شما قوی تر شود.
- تمرینات ورزشی آبی از قبیل شنا و راه رفتن در آب با مزایای بسیار زیادی همراه هستند زیرا به تقویت عضلات بدن کمک میکنند. ورزش در آب باعث افزایش حجم عضله و افزایش مقاومت آن می‌شود. هنگامی که شما در آب ورزش می‌‌کنید فشار از روی مفصل لگن برداشته می‌شود
تمرینات مخصوص تقویت عضلات
تمرینات ورزشی مفید برای تقویت عضلات به قوی تر شدن و افزایش پایداری مفاصل کمک میکنند. از زیاده روی در ورزش خودداری کنید و تا جایی که درد اجازه می‌دهد ورزش کنید. در صورتی که دچار درد ناگهانی و شدید شده اید باید استراحت کنید.
- برای انجام دادن حرکت پل باید به پشت روی زمین دراز بکشید و زانوهای خود را خم کنید به نحوی که کف پای شما به صورت صاف روی زمین قرار بگیرد. به آرامی لگن خود را به سمت بالا بکشید سپس به نقطه شروع برگردانید. سعی کنید حدود ۵ ثانیه در این حالت بمانید.
- برای انجام دادن حرکت پاشنه به باسن باید زانوی خود را خم کنید تا پاشنه شما به سمت باسن کشیده شود. دقت داشته باشید که کشکک به سمت پایین متمایل شود و با زانو در یک راستا قرار داشته باشد.
- برای کشش لگن از یک صندلی استفاده کنید و زانوی خود را صاف نگه دارید سپس به آرامی پای خود را به سمت عقب بکشید و باسن خود را منقبض کنید. ۵ ثانیه در این حالت بمانید. از خم شدن به سمت جلو خودداری کنید.
تمرینات مخصوص دامنه حرکات
تمرینات مخصوص دامنه حرکات لگن تحت عنوان تمرینات انعطاف پذیری شناخته می‌شوند که به رفع سفتی لگن و بهبود توانایی حرکتی آن کمک میکنند. شما می‌توانید در طول هفته چندین بار به انجام دادن تمرینات ورزشی زیر بپردازید سپس به تدریج بدن خود را قوی تر کنید:
- به آرامی زانوهای خود را به سمت چپ بچرخانید سپس به سمت پایین هدایت کنید. سر خود را بچرخانید سپس به سمت راست نگاه کنید و شانه خود را مماس با زمین نگه دارید. حدود ۳۰ ثانیه در این حالت بمانید و سپس به آهستگی سر و زانوهای خود را به نقطه شروع برگردانید.
- به پشت روی زمین دراز بکشید و زانوهای خود را خم کنید تا کف پای شما روی زمین قرار بگیرد. یکی از زانوهای خود را با هر دو دستتان نگه دارید سپس به آرامی آن را به سمت قفسه سینه بکشید. ۵ ثانیه در این حالت بمانید. این تمرین را ۳ بار تکرار کنید و سپس به سراغ سمت دیگر بدن خود بروید.
- دست‌های خود را روی دیوار یا صندلی قرار دهید سپس یک پای خود را به سمت جلو متمایل کنید و اطمینان حاصل کنید پاهای شما به عرض لگن باز شده است. به آرامی پای دیگر خود را خم کنید و پای دیگرتان که جلوتر قرار گرفته است به سمت پایین متمایل کنید اما بالا تنه باید کاملاً صاف باشد. دقت داشته باشید که زانوی جلویی نباید از نوک انگشت پای شما فراتر برود. حدود ۲۰ ثانیه در این حالت بمانید و سعی کنید این تمرین را ۱۰ مرتبه انجام دهید.
آرتروز لگن فقط در افراد مسن رخ می‌دهد؟
آرتروز لگن تنها مختص افراد مسن نیست. اگرچه این بیماری بیشتر در افراد مسن شایع است، اما افراد جوان هم می‌توانند به آرتروز لگن مبتلا شوند. در واقع، عوامل مختلفی می‌توانند باعث ابتلا به آرتروز لگن در افراد جوان شوند، از جمله:
- آسیب‌های قبلی: ضربات یا شکستگی‌های لگن یا آسیب‌های ورزشی می‌توانند خطر ابتلا به آرتروز را در آینده افزایش دهند. آسیب‌های مکرر به مفصل می‌توانند باعث تحلیل غضروف‌ها و شروع آرتروز شوند.
- ژنتیک: برخی افراد به طور طبیعی مستعد ابتلا به آرتروز هستند، به‌ویژه اگر در خانواده‌شان سابقه این بیماری وجود داشته باشد.
- بیماری‌های التهابی: شرایطی مانند آرتریت روماتوئید یا سایر بیماری‌های خودایمنی می‌توانند به مفصل لگن آسیب بزنند و منجر به آرتروز شوند، حتی در سنین پایین.
- اضافه وزن: وزن اضافی میتواند فشار زیادی به مفصل‌های لگن وارد کند و باعث تسریع روند تخریب غضروف‌ها و ابتلا به آرتروز شود.
پیشگیری
اگرچه پیشگیری کامل از آرتروز لگن همواره ممکن نیست، رعایت توصیه‌های زیر احتمال ابتلا به آرتروز لگن را کاهش می‌دهد یا شروع این بیماری را به تأخیر می‌اندازد:
- حفظ وزن در حد سالم: اضافه‌وزن فشار مضاعفی را به مفصل‌های ران وارد میکند و شتاب بیشتری به فرایند ساییدگی و فرسایش می‌دهد. نگه داشتن وزن در حد سالم از طریق تغذیۀ متعادل و ورزش منظم، فشار و تنش وارد بر مفصل‌های ران را کاهش می‌دهد.
- ورزش منظم: ورزش منظم به تقویت عضله‌های دور مفصل‌های ران کمک میکند و پایداری و حمایت را افزایش می‌دهد. ورزش‌های کم‌برخوردی مانند شنا، دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی را انجام بدهید که برای مفصل‌ها ملایم‌تراند. همچنین حرکاتی مانند نرمش‌های کششی و قدرتی مفصل ران را در برنامۀ ورزشی روزمره‌تان بگنجانید که بر قدرت و توانایی حرکتی مفصل ران متمرکزاند.
- احتیاط کردن برای پیشگیری از آسیب‌دیدگی لگن: رعایت شرط احتیاط و اجتناب از زمین خوردن و رعایت تکنیک‌های مناسب برای بلند کردن اجسام به محافظت از لگن در برابر آسیب‌دیدگی‌هایی کمک میکند که زمینه‌ساز ابتلا به آرتروز می‌شوند. هنگام راه رفتن روی سطوح لغزنده مراقب باشید، برای حفظ تعادل و پایداری از نردۀ راه‌پله کمک بگیرید و برای بلند کردن اشیاء سنگین به جای فشار آوردن به لگن از پاها کمک بگیرید.
- رعایت حالت اندامی صحیح: حفظ حالت اندامی صحیح برای توزیع یکنواخت وزن بین مفصل‌ها، از جمله مفصل‌های ران ضروری است. سعی کنید هنگام نشستن، ایستادن یا راه رفتن کمرتان را صاف و شانه‌ها و مفصل‌های ران را هم‌تراز نگه دارید. مدتی طولانی در یک وضعیت ننشینید یا نایستید تا به مفصل‌های ران فشار وارد نشود.
- به حداقل رساندن فشار مکرر وارد بر لگن: حرکات یا کارهای تکراری که فشار مضاعفی را بر لگن وارد میکنند، باعث ابتلا به آرتروز می‌شوند. اگر کار یا ورزش و سرگرمی موردعلاقه‌تان با حرکات تکراری مفصل ران همراه است، هر چند وقت یک‌بار استراحت کنید و نرمش‌های کششی را برای رفع تنش و کشیدگی لگن انجام بدهید. استفاده از تجهیزات و تکنیک‌های ارگونومیک فشار وارد بر مفصل‌های ران را به حداقل می‌رساند.
- پوشیدن کفش مناسب و حمایت‌کننده از پا: انتخاب کفش حمایت‌کننده با قوس و کفی مناسب به جذب ضربه و کاهش فشار وارد بر مفصل‌های ران کمک میکند. کفش پاشنه بلند یا کفش با کفی نامناسب نپوشید، چون این کفش‌ها فشار و تنش بیشتری را به مفصل‌های ران وارد میکنند و احتمال آسیب‌دیدگی مفصل ران را افزایش می‌دهند.
- توجه به درد یا ناراحتی لگن: به ندای بدنتان گوش بدهید و به درد یا ناراحتی لگن توجه کنید. اگر در ناحیۀ لگن درد مداوم یا تشدیدشونده داشتید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. مداخلۀ زودهنگام و درمان مناسب از آسیب‌دیدگی بیشتر مفصل ران جلوگیری میکند و برای مدیریت مؤثر علائم مفید است.
