اسکولیوز (انحراف ستون فقرات) یک واژه ی یونانی است به معنای کج است. وقتی که به فرد از پشت نگاه می کنید، ستون فقرات باید از بالا به پایین کاملا صاف به نظر برسد. در صورتی که ستون فقرات به یک طرف منحرف شده باشد، این وضعیت اسکولیوز نام دارد.این انحراف ممکن است به راست یا به چپ باشد. شدت این انحراف می تواند از میزان جزئی تا شدید متغیر باشد. انحراف ستون فقرات می تواند در قسمت پایین ستون فقرات (انحراف کمر) و یا در قسمت های بالاتر ستون فقرات (انحراف قفسه ی سینی) ایجاد شود. در برخی موارد دو انحراف مانند شکل S وجود دارد.
علائم اسکولیوز
علائم اسکولیوز شامل موارد زیر است:
- در یک راستا نبودن شانه ها
- برجسته به نظر رسیدن یک شانه نسبت به دیگری
- قرار گرفتن مهره های کمر به صورت ناهموار
- قرار یک لگن بالاتر از دیگری
- رو به جلو بودن یک طرف قفسه سینه
- برجستگی یک طرف پشت هنگام خم شدن به جلو
- غیر طبیعی بودن بازو و دست
- بیرون زدن بیشتر دنده یا ماهیچه در یک سوی بدن
دلایل بروز اسکولیوز
بسیاری از دلایل بروز اسکولیوز ناشناخته است، اما از جمله مواردی که میتوان از آن به عنوان دلایل بروز اسکولیوز نام برد، سابقه خانوادگی و ژنتیک است. اگرچه به نظر می‌رسد در بسیاری موارد، کودک اولین فرد در خانواده است که به اسکولیوز مبتلا شده است، ممکن است این بیماری ناشی از اختلال در ژنها باشد. علاوه بر این، اسکولیوز ممکن است به دلیل شرایط عصبی عضلانی مانند فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی، نقایص مادرزادی، جراحی قفسه سینه، آسیب دیدگی یا عفونت ستون فقرات و بی نظمی نخاعی باشد.
تشخیص اسکولیوز
پزشک متخصص برای تشخیص اسکولیوز، ابتدا معایناتی برای بررسی ضعف عضلانی، بی حسی، واکنش های غیر ارادی کمر و ستون فقرات انجام میدهد. همچنین برای بررسی بیشتر تستهای تصویربرداری را توصیه میکند. اشعه ایکس میتواند وجود انحنا در ستون فقرات را نشان دهد. قرار گرفتن مکرر در معرض اشعه ایکس در طول سال ها یک نگرانی بزرگ برای این بیماران است که برای کاهش این خطر، سونوگرافی پیشنهاد میشود. سونوگرافی در نشان دادن انحنای ستون فقرات دقت کمتری دارد ولی در برخی موارد کافی است. علاوه بر این، اگر پزشک مشکوک به بروز بیماری زمینه ای شود، MRI را توصیه میکند.
راه ها و روش های درمان
چنانچه کودک شما در حال رشد است و به اسکولیوز یا کجی ستون فقرات خفیف دچار است، پزشک ممکن است کمربند طبی یا بریس را توصیه کند. استفاده از کمربند طبی اسکولیوز را درمان نمی کند، بلکه معمولا از تشدید انحراف جلوگیری می کند. اغلب کمربندهای طبی را باید طی روز و شب استفاده کرد. هرچه زمان استفاده از کمربند طبی در طول شبانه روز بیشتر باشد، تاثیر آن نیز بیشتر خواهد بود. کودکانی که از بریس یا کمربند طبی استفاده می کنند، معمولا می توانند در اغلب فعالیت ها و با محدودیت کم شرکت کنند.در صورت لزوم کودکان می توانند برای ورزش کردن یا انجام یا سایر فعالیت های فیزیکی، کمربند طبی خود را باز کنند.
با توقف رشد استخوان ها دیگر نیازی به بریس نیست. این زمان:
- تقریبا 2 سال پس از شروع قاعدگی دختران اتفاق می افتد.
- هنگامی است که پسران نیاز به اصلح روزانه پیدا می کنند.
- دیگر تغییراتی در قد فرد ایجاد نمی شود.
کمربندهای طبی در دو نوع اصلی وجود دارند:
بریس زیر بغل: این نوع کمربند از مواد پلاستیکی مدرن ساخته شده و طوری طراحی شده که با بدن فرد مطابقت کند. این بریس چسبان تقریبا در زیر لباس دیده نخواهد شد و کاملا زیر بغل و اطراف قفسه ی سینه و باسن را می پوشاند. بریس های زیر بغل برای انحنای ناحیه ی بالایی قفسه ی سینه و گردن مناسب نیست.
- بریس میلواکی
بریس میلواکی یک بریس کامل نیم تنه دارای حلقه ی گردنی و نگهدارنده ی چانه و پشت سر است. به دلیل دست و پا گیر بودن بریس میلواکی، تنها در صورتی از این نوع بریس استفاده می شود که بریس زیر بغل فایده ای نداشته باشد.
ورزش و فیزیوتراپی همراه با استفاده از بریس
در مورد کودکانی که نیاز به استفاده از بریس دارند، یک برنامه ی ورزشی می تواند به بهبود مشکل کودک و همچنین کجی کشکک زانو کمک کند و در مدتی که از بریس استفاده نمی شود، ماهیچه ها را محکم نگه می دارد.باید توجه کنیم که برای هر بیمار برطبق زاویه اسکولیوز و نوع آن درمانهای ورزشی متفاوت خواهد بود.
تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی موجب بهبود موارد زیر می شود:
- تحرک قفسه ی سینه
- تنفس مناسب: تمرینات هوازی می تواند به بهبود و یا جلوگیری از کاهش عملکرد ریه کمک کند.
- قدرت عضلانی (به خصوص در عضلات شکم)
- انعطاف پذیری ستون فقرات:افرادی که تمرینات ورزشی به منظور بهبود انعطاف پذیری نیم تنه انجام می دهند، احتمال بهبود خمیدگی و انحراف ستون فقراتشان وجود دارد.
- وضعیت صحیح بدن: تمرین کردن برای داشتن ژست صحیح مخصوصا جلوی آینه یک بخش بسیار مهم از هر برنامه ی فیزیوتراپی است. فردی که به خمیده بودن ستون فقراتش عادت کرده است، وقتی برای اولین بار به او آموزش داده می شود که چگونه به نحو صحیح باید ستون فقراتش را نگه دارد، ممکن است احساس کند که در این حالت ستون فقراتش کج می باشد. در این صورت با نگاه کردن در آینه می توانید وضعیت صحیح بدن را بررسی کنید.
- فرد همچنین باید آموزش ببیند که در هنگام استفاده از بریس فعالیت های روزانه اش را انجام دهد.
درمان اسکولیوز با جراحی
در برخی از کودکان، ممکن است با بریس بتوان از بدتر شدن انحنا جلوگیری کرد. اما برخی دیگر ممکن است برای صاف کردن انحناهای جدی، به جراحی نیاز داشته باشند. اسکولیوز شدید با گذشت زمان پیشرفت میکند، بنابراین پزشک درمان اسکولیوز با جراحی را برای کمک به صاف کردن انحنا و جلوگیری از بدتر شدن آن پیشنهاد میدهد. جراحی با روشهای مختلف شامل فیوژن، پروتز و اتصال بین مهرههای ستون فقرات انجام میشود.
ارتباط رژیم غذایی و درمان اسکولیوز
بیماران لاغرتر، به ویژه زمانی که در سنین نوجوانی هستند، به ورزش، توانبخشی و بریس های اصلاحی بهتر پاسخ می دهند.
مطالعات نشان می دهد که بین انتقال دهنده های عصبی (پیام رسان های شیمیایی در بدن) و ایجاد اسکولیوز ارتباط وجود دارد. یک رژیم غذایی غنی از اسیدهای آمینه، رشد طبیعی انتقال دهنده های عصبی را در بدن تشویق می کند، که می تواند تأثیر مثبتی بر وضعیت داشته باشد.
رژیم غذایی حاوی B12 متیله می تواند به بدن در تولید انتقال دهنده های عصبی مانند دوپامین و سروتونین کمک کند.
رژیم غذایی باعث بهبود خلق و خو می شود. هنگامی که بیماران مزایای تغییرات مثبت رژیم غذایی و تغذیه را ببینند و احساس کنند، این تأثیرات به جنبه های دیگر درمان منتقل میشود و احتمال اینکه به شیوه‌ای مثبت درگیر شوند، بیشتر می شود.
بین تراکم استخوان پایین و اسکولیوز ارتباط وجود دارد. رژیم غذایی که استخوان های قوی را تقویت می کند می تواند سلامت کلی استخوان را بهبود بخشد.
رژیم غذایی که با التهاب مقابله می کند، بر سلامت استخوان ها نیز تأثیر مثبت دارد.
غذاهای مناسب اسکولیوز
- میوه ها و سبزیجات تازه، سرشار از مواد مغذی هستند و می توانند به جلوگیری از التهاب کمک کنند
- گوشت های فرآوری نشده، پروتئین ضروری برای ماهیچه های سالم را فراهم می کند
- غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D، سلامت کلی استخوان را بهبود می بخشد
- آب، سیستم های بدن را به کار نگه می دارد و می تواند به کاهش میان وعده های ناسالم کمک کند
غذاهایی که باید از آنها اجتناب کنید
- فست فود
- غذاهای فراوری شده
- شیرین کننده های مصنوعی
- غذاهای شور
- غذاهای شیرین
- الکل
- قهوه
- آرد سفید
- شکلات
