مچ پا آخرین مفصلی است که وزن انسان را تحمل می کند هنگامی که ما می ایستیم همه وزن ما به مچ پای ما فشار وارد می کند. البته زانو باید استحکام و انعطاف کافی برای تحمل این شرایط را داشته باشد. اما در مواردی که در اثر ضربه یا زمین خوردن فشار بیش از حد به مچ پا وارد شود باعث در رفتگی آن می شود. در رفتگی مچ پا می تواند ناراحتی و درد بسیار زیادی را ایجاد نماید، زندگی روزمره را به شدت تحت تاثیر قرار دهند
انواع پیچ خوردگی مچ پا
- پیچ خوردگی درجه یک مچ پا: این نوع پیچ خوردگی باعث کشیدگی رباط می‌شود و علائمی مانند درد و ورم دارد.
- پیچ خوردگی درجه دو مچ پا: این نوع پیچ خوردگی بر اثر پارگی شدید و جزئی رباط به وجود می‌آید و ورم و کبودی شدیدتری به علت خونریزی زیر پوست ایجاد می‌شود و راه رفتن را بیشتر از چند قدم، دشوار می‌کند.
- پیچ خوردگی درجه سه مچ پا: این نوع پیچ خوردگی به دلیل پاره شدن کامل رباط ایجاد می‌شود و راه رفتن تقریباً غیرممکن می‌گردد.
افراد در معرض خطر در رفتگی مچ پا
در صورت داشتن شرایط زیر، فرد بیشتر در معرض خطر در رفتگی مچ پا قرار دارد:
- انجام دادن حرکات ورزشی حرفه‌ای
- داشتن سابقه‌ی شکستگی، دررفتگی و پیچ خوردگی مچ پا در گذشته
- غیر طبیعی بودن مچ پا از بدو تولد
- ابتلا به نشانگان اهلرز دنلوس. (Ehlers-Danlos syndrome) که باعث ضعیف شدن و شل شدن رباط‌ها می‌شود
- سیگاری بودن
- چاق بودن
علائم و نشانه‌‌ها
دررفتگی مچ پا نیز مانند بسیاری از آسیب‌های مربوط به استخوان‌های بدن با علائمی همراه است که در ادامه آنها را شرح خواهیم داد:
درد در مچ پا مهم‌ترین علامت است و می‌تواند ناشی از التهاب یا آسیب به هر یک از ساختارهای این منطقه، ازجمله استخوان‌ها، فضای مفصل، غضروف‌ها، رباط‌ها، تاندون‌ها یا عضلات باشد. درد مچ پا می‌تواند خود را به همراه علائم دیگری ازجمله موارد زیر نیز نشان دهد:
- دررفتگی دردناک است و معمولاً تغییر شکل مفصل مچ پا دیده می‌شود.
- در این شرایط ایستادن یا راه رفتن ممکن است بسیار دشوار یا غیرممکن باشد.
- اگر اعصابی که از مفصل مچ پا عبور می‌کنند آسیب ببینند یا ملتهب شوند، می‌تواند بی‌حسی و گزگز ایجاد کند.
- تورم تقریباً به‌صورت فوری در ناحیه مفصل مچ پا وجود دارد و ممکن است به‌سرعت اكیموز (كبودی) ایجاد شود.
- بسته به مکانیسم آسیب، ممکن است آسیب‌های دیگری در ناحیه زانو یا ستون فقرات نیز ایجاد شود.
سایر علائم عبارت‌اند از:
- سرخی
- بی‌ثباتی
- احساس سوزش
- سفتی
- ضعف
علت پیچ خوردگی مچ پا چیست؟
دلایل پیچ‌خوردگی مچ پا را می‌توان به موارد زیر نسبت داد:
- استفاده از کفش نامناسب، راه رفتن یا دویدن روی سطح ناهموار هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی
- ضعیف‌بودن مچ پای فرد از ابتدای تولد
- قرار دادن نادرست پا روی زمین هنگام دویدن، بالا یا پایین رفتن از پله
- قرار دادن نادرست پا روی زمین هنگام خارج‌شدن از تختخواب یا پیاده‌شدن از خودرو
- قرار گرفتن پا در مکان‌های ناهموار مانند قدم گذاشتن در یک چاله
- قرار گرفتن پای یک بازیکن روی پای بازیکن دیگر هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی
- آسیب‌های اینورژن (چرخش مچ پا به سمت داخل) و آسیب‌های اِوِرژن (چرخش مچ پا به سمت خارج)
تشخیص دررفتگی مچ پا
برای درمان دررفتگی مچ پا اولین اقدام تشخیص درست و به موقع است. پزشک ممکن است استفاده از اشعه ایکس را برای بررسی شکستگی و تکه های استخوان تجویز کند. از مچ پا با اشعه ایکس عکسبرداری می نماید تا بتواند تشخیص درست را بیان دارد. اصولا زمانی که افراد برای تشخیص، به مکان مناسب ارجاع داده می شوند، بعد از آن ممکن مسکن‌های مخدر تجویز شود. به طور کلی پزشک معاینه فیزیکی کامل انجام می دهد تا بتواند درد شما را به درستی تشخیص دهد و بهترین روش برای جا انداختن مفصل را انتخاب کند. به منظور تست استحکام رباط ها و تاندون ها پزشک مفصل پا را لمس کرده و آن را به آرامی فشار می‌دهد تا ببیند شما می توانید به راحتی در هر جهتی حرکت کنید یا خیر.
راه ها و روش های درمان
- سن و میزان فعالیت عامل‌های تعیین کننده نوع درمان به شمار می‌روند.
- مداخله جراحی برای ورزشکاران جوان، بین 15 تا 25 سال، با در نظر داشتن احتمال بالای بروز مجدد عارضه، نشانه‌های هشدار دهنده و تأثیرگذاری بر فعالیت‌های ورزشی و کیفیت زندگی انجام می‌شود.
- ترمیم آرتروسکوپی معمولاً برای بیماران جوان‌تر کاربرد دارد.
- چون میزان بروز این آسیب دیدگی در بین افراد 25 تا 40 سال پایین‌تر است، مداخله‌های محافظه کارانه برای این افراد نتایج بهتری را به دست خواهد داد.
- احتمال دررفتگی مجدد در بیماران 40 سال به بالا حتی از گروه قبلی نیز کمتر است، هر چند در این گروه احتمال بروز ناتوانی ناشی از دررفتگی مچ پا در اثر آسیب دیدگی‌های عصبی یا عروقی افزایش قابل توجهی دارد.
- بهره‌گیری از درمان‌های محافظه کارانه غیرجراحی یا پس از جراحی معمولاً توصیه می‌شود.
- مچ پای بیمار معمولاً برای مدتی در حالت چرخش داخلی بی‌حرکت نگه داشته می‌شود.
مداخله‌های فیزیوتراپی
متخصصین فیزیوتراپی از آموزش و مهارت لازم برای انجام مداخله‌های درمانی برخوردار هستند و همان طور که در راهنمای متخصصین فیزیوتراپی آمده است، مداخله‌ها کاربرد هدفمند و ماهرانه از تکنیک‌ها و روش‌های فیزیوتراپی را به منظور ایجاد تغییرات منطبق با تشخیص، پیش‌آگهی و اهداف بیمار یا مراجع دربرمی‌گیرد. مداخله‌های متداول درمان دررفتگی مچ پا موارد زیر را شامل می‌شود:
- تکنیک درمان با دست یا منوال تراپی (MTT): تکنیک درمان با دست ماساژ بافت نرم و به حرکت درآوردن مفصل توسط متخصص فیزیوتراپی را با هدف تسکین درد مچ پا و کاهش تحریک تاندون یا هر گونه بافت نرم شامل می‌شود. بیمار به کمک این روش می‌تواند پس از مدتی بی‌حرکت بودن توانایی حرکتی خود را مجدداً بازیابد. انجام حرکت‌هایی که مچ پا را در موقعیت دررفتگی قرار می‌دهد، مجاز نیست.
- حرکت‌ها و تمرین‌های اصلاحی با هدف تقویت عضله‌های مچ پا و افزایش پایداری انجام می‌شود.
- بازآموزی عصبی ـ عضلانی با هدف بازیابی پایداری، آموزش مجدد پایین تنه، افزایش پایداری مفصل و بهبود مکانیک و روش انجام حرکت‌های روزانه‌ای مانند پریدن مورد استفاده قرار می‌گیرد که در آنها پایین تنه به کار برده می‌شود.
- مدالیته‌هایی مانند اولتراسوند، تحریک الکتریکی، یخ، لیزر سرد و… درد و التهاب تاندون‌ها و مچ پا را کاهش می‌دهند.
- برنامه تمرین در منزل شامل حرکت‌های تقویتی، کششی و پایدارسازی می‌شود. همچنین بهترین روش انجام وظایف روزانه به بیمار آموزش داده می‌شود تا او هر چه سریع‌تر بتواند به سطح عملکرد پیشرفته‌تر برسد.
مداخله‌های پزشکی
پزشکان علاوه بر فیزیوتراپی از روش‌های زیر نیز بهره می‌گیرند:
- جاانداختن و بی‌حرکت نگه داشتن مچ پای دررفته پس از بروز آسیب.
- استراحت و یخ
- تجویز داروهای غیراسروئیدی ضدالتهاب
- تزریق استروئید برای کاهش التهاب
- تجویز مسکن برای کاهش درد و ناراحتی و امکان‌پذیر ساختن انجام حرکت‌های توصیه شده
- جراحی به منظور اصلاح آسیب‌شناسی و علت اصلی و پیشگیری از ناپایداری و دررفتگی مکرر. در این عمل احتمالاً رباط‌ها محکم می‌شوند.
عوارض دررفتگی مچ پا
در رفتگی مچ پا ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد، از جمله:
- سفتی در مفصل (فیزیوتراپی ممکن است به حل این مشکل کمک کند
- آرتریت مچ پا باعث ایجاد درد مزمن مچ پا می‌شود.
- عفونت که ممکن است نیاز به درمان با آنتی بیوتیک یا جراحی تکمیلی داشته باشد.
- یک استخوان شکسته که به درستی درمان نمی‌شود که ممکن است نیاز به عمل جراحی تکمیلی داشته باشد.
- درد ناشی از صفحات و پیچ‌های مورد استفاده در جراحی (ممکن است بعداً برداشته شود).
- مشکلات بهبود زخم
- آسیب عروق خونی یا عصبی ناشی از دررفتگی یا شکستگی
- لخته خون
